1 - Conferenza pronunciata all'apertura del VII Centenario dell'Unione dell'Ordine nel Collegio Internazionale Agostiniano, il 9 aprile 1956.
2 - Oltre che alle Confessiones, mi riferisco al De civitate Dei, 22.8.3; alle Retractationes, prol., 3; al Serm. 355, 2; alla S. Augustini Vita, di Possidio.
3 - Almeno, egli aveva aderito al motivo formale della fede; cfr. Confessiones, 7.5.7; 7.7.11.
4 - Intorno a questo si affannava santa Monica: "Et instabatur impigre, ut ducerem uxorem", Confessiones, 6.13.23.
5 - Confessiones, 8.12.30.
6 - Confessiones, 9.10.26.
7 - Epist. 220.3. Per le espressioni "servus Dei", "servi Dei", "servire Deo", cfr. Epist. 27, 60, 62, 78, 219, ecc., e Possidio, S. Augustini Vita.
8 - Cfr. Moricca, U., "Spunti polemici di S. Agostino contro i nemici e i falsi interpreti del suo ideale monastico", in Miscellanea agostiniana, II, pp. 933-975.
9 - Queste notizie le riprendiamo dai Sermones 355, 356, così come dalla S. Augustini Vita di Possidio, cap. 26.
10 - Epist. 22.9, e Retract., 2.21.
11 - Possidio, S. Augustini Vita, 11. 2-4.
12 - Vita S. Melaniae, ed. Rampolla, Roma, 1905, p. 55.
13 - Epist. 209.2; Epist. 105.3; 111.1; 133.1.
14 - Enarr. In Ps. 132.2-6; Possidio, S. Augustini Vita, 10.
15 - Possidio, S. Augustini Vita, 18.4-13.
16 - Ed. Petschinig, CSEL VII, p. 8. Cfr. anche Morin, G., Etudes, textes, decouvertes, I, Parigi, 1913. p. 37.
17 - Tra i molti studi recenti sopra la Regola ricordiamo quello del compianto P. A. Casamassa, che continua ad essere il primo in ordine di tempo e il fondamentale: "Il più antico codice della regola monastica di S. Agostino", in Atti della Pontificia Accademia R. di Archeologia, serie III, Rendiconti, I, 1921-1922 e 1922-1923, pubblicato di nuovo in: Casamassa, A., Scritti Patristici, I, pp. 107-117, Lateranum, Romae, 1955.
18 - Migne, Pl LXVII, 1099 sigs. Per la Regula ad virgines, ed. crit. Morin, G., "S. Caesarei Arelatensis episcopi Regula sanctarum virginum alique opuscula ad sanctimoniales directa" (Florilegium Patristicum, n. 34), Bonnae, 1933. Cfr. Lambot, C., "La règle de Saint Augustin et de Saint Cesaire", in Revue Benedictine, 1929, pp. 333-341.
19 - Migne, PL LXVI, 215; ed. critico-pratica C. Butler, Friburgi Br., 1927. Cfr. Dom Besse, Le monachisme africain, Paris, 1900, pp. 51-52; Schmitz, Ph., "Benoit (Saint)", in Dict. De Spiritualité, I, 1385.
20 - Migne, PL LXVI, 982-986.
21 - Cfr. Giordini, G. D., "Origine e sviluppo del monachesimo a Roma", in Gregorianum, 37 (1956), pp. 220-260.
22 - De mor. Eccl. Cathol. et de mor. Manichaeorum, 1.31.66.
23 - Solil., 1.12.20.
24 - Possidio, S. Augustini Vita, 5.1.
25 - Serm. 355.2.
26 - Act., 2.44.
27 - Act., 4.34.
28 - Serm. 355.6.
29 - Cfr. Epist. 83.
30 - Serm. 355.6.
31 - Serm. 356.13.
32 - Serm. 356.9.
33 - Serm. 113.1.
34 - S. Augustini Vita, 22.2.
35 - Ibid., 25.2.
36 - V.5.31, PL LXXIII, 868.
37 - Epist. 22.7.
38 - De opere monach., 25.33.
39 - Serm. 356.14.
40 - Epist. 65, 1.
41 - Cap. 28, n. 36.
42 - Przywara, E., S.I., Augustinus-Die Gestalt als Gefüge, Leipzig, 1934, p. 20.
43 - Cfr. Retract., 2.21.
44 - De opere monach., 17.20.
45 - Ibid., 11.12.
46 - Ibid., 15.13.
47 - Ibid., 25.32.
48 - Op. cit., p. 56.
49 - Ferrando, Vita Sti. Fulgentii, 1.30.
50 - Epist. 5.12, PL LXV, 348.
51 - De opere monach., 29.37.
52 - Ed. C. Butler, p. 88.
53 - Possidio, Vita S. Augustini, 3.1.
54 - De vera religione, 28.51.
55 - Op. cit., 11, 3.
56 - Op. cit., 31, 6-8.
57 - Cap. 9, 5-6.
58 - Cfr. Retract., 1, 23, 26.
59 - FERRANDO, Vita S.ti Fulgentii, 27, 53.
60 - De opere monach., 18, 21.
61 - De viris illustribus, 4, MIGNE, PL XCVI, 200.
62 - Serm. 355, 2.
63 - FERRANDO, Op. cit., 18, 37; 19, 39.
64 - Institutiones coenobiorum, 11, 17.
65 - De civitate Dei, 19, 19.
66 - Epist. 60, 1.
67 - Cfr. Epist. 209, 2.